Page 32 - ΚΑΡΚΑΝΙΑΣ

2. Οικογένεια λέξεων (µε παραγωγή) µε τη λέξη « γειτονιά »

Παραγωγή λέγεται το γραµµατικό φαινόµενο κατά το οποίο δηµιουργείται µια
λέξη από µια άλλη λέξη, µε τη βοήθεια µιας κατάληξης.

✦ Η λέξη, από την οποία παράγεται µια άλλη λέξη, λέγεται πρωτότυπη.

✦ Η λέξη, που παράγεται από την πρωτότυπη, λέγεται παράγωγη.

πρωτότυπη λέξη παράγωγες λέξεις

γειτονιά γειτονεύω γειτονόπουλο

γείτονας γειτονικός γειτόνεµα

Οι λέξεις γειτονεύω, γείτονας, γειτονικός, γειτονόπουλο, γειτόνεµα, έγιναν απ’ τη λέξη
γειτονιά µε παραγωγή. Οι παράγωγες αυτές λέξεις αποτελούν µια οικογένεια λέξεων.

3. Τα επιρρήµατα

Επιρρήµατα λέγονται οι άκλιτες λέξεις που προσδιορίζουν κυρίως τα ρήµατα

και φανερώνουν τόπο, χρόνο, ποσό, τρόπο, βεβαίωση, δισταγµό, άρνηση.

① Τοπικά Τα τοπικά επιρρήµατα φανερώνουν τόπο
και απαντούν στην ερώτηση πού; Βγήκε έξω. (πού;)

② Χρονικά Τα χρονικά επιρρήµατα φανερώνουν χρόνο
και απαντούν στην ερώτηση πότε; Πέρασε χτες. (πότε;)

③ Τροπικά Τα τροπικά επιρρήµατα φανερώνουν τρόπο
και απαντούν στην ερώτηση πώς; Το θέλω έτσι. (πώς;)

④ Ποσοτικά Τα ποσοτικά επιρρήµατα φανερώνουν ποσό
και απαντούν στην ερώτηση πόσο; ∆ώσε µου πολύ. (πόσο;)

⑤ Βεβαιωτικά Με τα βεβαιωτικά επιρρήµατα επιβεβαιώνουµε κάτι.
Ναι, θα πάρω. (βεβαίωση)
∆ιστακτικά Με τα διστακτικά επιρρήµατα δείχνουµε δισταγµό.
Ίσως τον δω. (δισταγµός)
Αρνητικά Με τα αρνητικά επιρρήµατα αρνούµαστε κάτι.
Όχι, δε θέλω. (άρνηση)

4. Τοπικά επιρρήµατα: κάπου, πουθενά, αλλού, εδώ, εκεί, παντού, πάνω, κάτω, µέσα,
έξω, εµπρός, πίσω, δεξιά, αριστερά, ψηλά, χαµηλά, δίπλα,
πλάι, µακριά, απέναντι, κοντά, ανάµεσα, πέρα, βόρεια …κ. ά.

Το ρήµα « δεσπόζω » έχει πολλές σηµασίες. Έτσι µπορεί να σηµαίνει:

✔ εξουσιάζω Οι τσιφλικάδες δέσποζαν το θεσσαλικό κάµπο.

✔ κυριαρχώ Η ηγετική του φυσιογνωµία δέσποζε στις αρχές του αιώνα.

✔ ξεχωρίζω Σε όλη την περιοχή δεσπόζει το κάστρο.

32